گشتن و گردیدن روی زمین از منظری راهی برای پر کردن وقت فراغت  و تفریحی ساده و در عین حال پر هزینه به نظر می آید؛ اما از سویی دیگر صنعت بزرگ و جدی توریسم یا همان گردشگری خودمان نامیده می شود که مثل همه ی کالا ها و خدمات دیگر هزار گونه و شاخه و زیر شاخه دارد.  صنعتی که زیرشاخه ای از آن با عنوان طبیعت گردی (اکوتوریسم)، در دنیا دارای هشت شاخه اصلی و حدود ‪ ۸۰۰ زیرشاخه فرعی است. درست است هشتصد زیر شاخه فرعی که به دلیل همین گستردگی، حتی  آژانس‌ها ی معتبر بین الملی هم مجبورند آن را به صورت تخصصی برگزار کنند؛ چراکه هیچ فرد، گروه  و آژانسی نمی‌تواند به تنهایی همه گونه های اکوتوریسم را پوشش دهد.

مثلا در یک آژانس مسافرتی درجه یک کشوری اروپایی تور ماجراجویانه کویر در سطوح مختلف قابل سفارش است. در این تور ها پس از ثبت نام و پرداخت هزینه و طی شدن تشریفات اولیه همچون بیمه، شما صاحب یک نقشه و برنامه خواهید شد که باید با استفاده از آن برنامه ی سفر و تور خود را اجرا کنید. به عنوان نمونه غذای روز دوم شما در نقطه ای از پیش تعیین شده برایتان دفن شده که شما باید با پیاده روی و صحرا نوردی و نقشه خوانی به آن دست یابید. یعنی مشتری آژانس پول می دهد تا سفری ماجراجویانه و با سختی و مرارت داشته باشد که دسترسی اش به آب و غذا هم بستگی به توانایی و زحمت خودش دارد.

شما نگران ناهار روز دوم خود نباشید! قرار نیست ما این همه ماجراجویی کنیم؛ این مقدمه ی طولانی تنها  برای توضیح این نکته است که سفرهای ما معمولا نزدیک به  یکی از صد ها گونه ی سفر است که من نامش را  "سفرهای کوله به دوشی"  می گذارم و در واقع برگردان اصطلاح  Backpacker  یا Backpacking فرنگی هاست. سفر های کوله به دوشی اصطلاحی است که به لحاظ تاریخی برای سفر های کم هزینه، مستقل و بین المللی استفاده شده است. عواملی که به طور سنتی باعث تمایز سفر های کوله به دوشی از انواع دیگر گردشگری می شود استفاده از حمل و نقل عمومی به عنوان وسیله ی سفر ، خوابگاه ها ی جوانان به جای هتل سنتی ، زمان طولانی سفر در مقابل تعطیلات مرسوم ، علاقه به ملاقات و مراوده با  مردم بومی محلی  در کنار دیدن مناظر و ...  است.

اما سفر و مسافرت ما  معمولا حد وسطی از سفر کوله به دوشی است  که تا حدودی اختیار تغییر برنامه به سمت  سفر های شیک هتل مانی و شهر گردی و یا به چادر خوابی و طبیعت گردی را  به شما بدهد. همچون سفر ساده و البته اندکی خاص به آرامگاه های عرفا و زیارت آنها که همه در خطه ای کنار هم جمع اند: بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، شیخ حسن جوری و ابن یمین فرومدی. مکان هایی که گذشته از دیدار یکباره، محل مناسبی برای خلوت و عبادت است. جایی مثل آرامگاه ابوالحسن خرقانی با هوای دل انگیز تابستانی و البته سرد زمستانی و آرامش محیط و انرژی بارگاهش.

آرامگاه بایزید بسطامی در شهر بسطام، و شمال مقبره امام زاده محمد ابن صادق علیه السلام واقع است. آرامگاه این عارف شهیر عاری از هرگونه تزئین است  و به نظر می‌‌رسد هیچ گاه ساختمانی مشابه مقبره دیگر بزرگان روی آن بنا نشده  و بی اعتنایی به مادیات و گریز از تجمل در این آرامگاه بسیار کوچک به چشم می‌آید. مقبره ای که در واقع پنجره ای است با سقفی فلزی که به زحمت چند نفر را در خود جای می دهد. روی قبر سنگ مرمری قرار دارد که کلماتی از مناجات مشهور حضرت علی علیه السلام برآن حک شده است.

 شهربسطام در شش کیلومتری شمال شاهرود همچون باغستانی در دل کویر قرار گرفته است. شهری که کوچه باغ ها و مسجد تاریخی، صومعه بایزید، گنبد غازان خان، منار سلجوقی و دیگر دیدنی هایش کم از یک جاذبه دلپذیر و روح افزا ندارد.

 شیخ ابوالحسن خرقانی در 24 کیلومتری شاهرود، در شمال قصبه خرقان روی  بلندی یک تپه آرمیده است.  آرامگاه این عارف نامی و وارسته و فضای سبز اطراف آن محیطی آرام بخش و معنوی را بر بلندای این تپه ساخته است. مکانی که برای استراحت فکری و معنوی بسیار مناسب است. البته فراموش نکنید که این ناحیه زمستان هایی سرد دارد. در جوار این مقبره مسجدی بوده که  در حال حاضر از مسجد و گنبد آن  تنها محراب اش باقی مانده است و برخلاف مسجدهای دیگر این نواحی رو به مغرب است. این محراب داری گچبری زیبا یی است.

آرامگاه شیخ حسن جوری مقصد دیگر ما است. شیخ حسن جوری یکی از رهبران قیام سربداران و از شاگردان شیخ خلیفه و از رهبران سیاسی و مذهبی قرن هفتم هجری بود که به دست وجی الدین مسعود در سال 745 به شهادت رسید .آرامگاه این عارف در 150 کیلومتری شاهرود واقع در روستای کلاته میر علم فیروزآباد حوالی روستای فرومد است. این آرامگاه متشکل از یک اتاق 3 در 4 خشتی و گنبد  روی آن  در ناحیه شمالی شهر قدیمی جور قرار دارد؛ آرامگاهی عاری  از هرگونه پیرایه و تشریفات ظاهری. اگر خیلی طالب رکود زدن نیستید و آرامش در سفر را بر تعداد و حجم بازدید ها ترجیح می دهید باید دیدار از این آرامگاه را به فرصت دیگری موکول کنید. تنها دو بارگاه بازید بسطامی و ابوالحسن خرقانی فاصله ای نزدیک به هم دارند.

 و مقصد آخر آرامگاهی ما، مقبره  ابن یمین فرومدی، شاعر مشهور و  قطعه سرای پارسی گو است که  در انتهای روستای فرومد قرار دارد. باطن زیبای ساختمان شش گوش آرامگاه با بافت روستا تطابق ندارد. سنگ قبر داری شش ضلع کوچک است که روی آن نوشته شده است : «آرامگاه امیر فخرالدین محمد ابن یمین الدین متخلص به ابن یمین. شاعری بوده است دانشمند. دوران زندگی را با کمال مناعت و وارستگی به پایان رسانده است. دیوان کامل او در جنگ سربداران از بین رفت و دیوان دیگری تنظیم کرد که به جای مانده است. سال تولدش برابر با 685 هجری قمری و سال وفاتش برابر است با 769 هجری قمری».

گذشته از محوطه آرامگاه ابوالحسن خرقانی که سکو هایی برای چادر زدن و شب مانی دارد؛ بسطام یک مهمانسرای جهانگردی هم دارد. جایی که شاید سپری کردن یک شب پاییزی سرد در آن برای بسیاری، آرامش بیشتری را به ارمغان آورد تا اقامت در چادر در قصبه ی خرقان. طبیعت شهرستان شاهرود برزخ خوش آب و هوایی است میان کویر مرکزی ایران و پارک ملی خوار توران در جنوب  و جغرافیای جنگلی و جنگل ابر در شمال آن. اما در هر حال آب و هوای پاییزی و زمستانی بسطام و خرقان که به نوعی ییلاق شاهرود اند، سرد است. روستای مجن، روستای ابر و جنگل ابر، و پارک کویری و ملی خوار توران طبیعت های جذاب و بسیار نزدیک به مرکز شهرستان شاهرود است. شگفتی اصلی شاهرود همین نزدیکی جنگل و کویر است که در نوع خود در ایران بی نظیر و در جهان کم نظیر است. با همه ی این نزدیکی گنجاندن دیدار از این هر دو جلوه ی طبیعی در یک سفر کوتاه چند روزه چندان شدنی و دلچسب نیست. جنگل ابر و پارک خوار توران دو برنامه جداگانه است.

برنامه ی آرامگاهی دو روزه دیدار از  بسطام  و خرقان را هم اگر فارغ از همه ی این شگفتی های طبیعی سپری کنید قطعا بهره ی بهتری خواهید برد. فقط برج کاشانه ی بسطام که تنها دقایقی از شما وقت خواهد گرفت از قلم افتاد. برجی که از داخل 24 متر و از بیرون 20 متر بلندا دارد و تاریخ دقیق ساخت آن معلوم نیست. برخی از بومیان شهر معتقدند که بنا متعلق به پیش از اسلام و در اصل آتشکده بوده است. درهرحال در ضلع جنوب غربی این برج کثیرالاضلاع (30 ضلعی) بر آجری بسم الله الرحمن الرحیمی  با خط ثلث زیبایی نقش بسته است.

 دسترسی به بسطام از مبدا تهران  با طی حدود 420 کیلومتر از جاده ی دو بانده ی تهران مشهد به ساده ترین شکل میسر است. پس از خروج از تهران و گذر از ایوانکی و گرمسار و سمنان و دامغان، شاهرود در کیلومتر 412 پیش روی شماست و با خودروی شخصی و رانندگی مطمئن و بی عجله، فاصله زمانی شما با شاهرود حدود 5 ساعت است. فقط به خاطر داشته باشید هنگام بازگشت ورود به تهران در ساعات پایانی جمعه و  تعطیلات همواره با تراکم بیشتری همراه است و از جمله در محور گرمسار به تهران.